Kolejni bogowie. Trochę żal mi zostawiać Jaszę, ale opracowań jest dużo w sieci, a cel – zainteresować czytelnika i przedstawić najfajniejsze fakty – został osiągnięty. Zatem chodźmy dalej. Pozwalam sobie poszerzyć nieco znaczenie słowa antyk na starożytny Bliski Wschód. I omówię też resztę Europy.
Antyk
Komuś trzeba przedstawiać Zeusa? Nie? No to zapraszam do pewnego wpisu o Zeusie. Warto zauważyć, że Agamemnon przysięgał, zwracając się do Zeusa i patrząc w niebo. W greckim zapisie na początku jest litera dzeta, więc zapis Dzeus ma pewien sens. To taka ciekawostka do wiedzy o Dzeusie. Najbliższy Dzeusowi był Jowisz. W zasadzie są od siebie nieodróżnialni. Najdawniejszą i najświętszą przysięgą była ta na imię Iuppiter Lapis – ów lapis był to kamień piorunowy, czyli ostry odłamek krzemienia uznawany za pozostałość pioruna. Złamanie przysięgi narażało na śmierć od pioruna – podobnie wierzyli Słowianie, jednak ich kamieniem piorunowym był skamieniały belemnit. Co ciekawe, uderzenie pioruna spowodowało śmierć ojczyma Słowackiego, którego pamiętamy z Dziadów.
Mezopotamscy bogowie nieba to Anu, gromowładny Adad i sumeryjscy Iszkur i Ninurta. Iszkur patronował pasterzom i zsyłał deszcz. Ninurta był bogiem wojny, burzy i rolnictwa. Moim zdaniem to bardzo interesujące przeciwstawienie dwóch postaci; rolnika i pasterza. Spór pomiędzy rolnikami i pasterzami pojawia się też w mitologii sumeryjskiej – rozwiązuje się go pokojowo, zaś w biblijnej historii Kaina i Abla nie.
Teszub był bogiem burzy w panteonie hurycko-urartyjskim, na którego czele stał. Władał błyskawicami, wiatrem i deszczem. Hetyci nazywali go Tarhun. Co ciekawe, tak jak Słowianie gromowładnemu przeciwstawiali smoka/żmija, tak w mitologii hetyckiej pojawia się wąż Illujanka, z którym bóg burzy walczy. O ile smoka wiążącego wody zimą aż do pokonania go wiosną przez Jaszę mogę sobie wyobrazić, o tyle gdzie u Hetytów zima? Chodzi o suszę. Chyba. Niebiańscy bogowie poszczególnych miast rozsądzali spory – między Hattusilisem, a jego wujem, wezwano go do sporu Artatamy Hurrytów i Tuszratty Mitannijczyków, Mursilisa z jego przeciwnikiem itd.. Podejrzewa się aryjskie powiązania Mittanni, przy czym dowodem miałyby być m.in. imiona bogów, w tym boga o imieniu Indara. Bogiem Fenicjan był Reszef, bóg piorunów i ognia. Jest to interesujące połączenie, przynajmniej dla indoeuropejskiego myślenia. Przecież pioruny to burza, deszcz, a nie ogień.
Germański Thor
Ten nordycki jest synem Odyna, najważniejszego boga panteonu. To dziwne, że taki Zeus wywalczył sobie pozycję, choć jego ojciec kiedyś rządził, u Słowian domyślamy się, że gromowładca zastąpił Swaroga, a tu... Thor nie jest najważniejszy mimo władania piorunami. Był bogiem burzy, sił witalnych (Jaryło...), rolnictwa, sprowadzał deszcz i urodzaje. Do jego dziedziny należało też ognisko domowe i małżeństwo (!). Był bardziej przychylny ludziom, jego drzewo to dąb. W czasie zmierzchu bogów Thor zabije Węża Midgardu, wielkiego Jormunganda, lecz zginie zatruty jego jadem. Dniem Thora jest czwartek (Thursday).
Celtycki Taranis
Jedyny celtycki bóg czczony również przez Rzymian to Taranis. Interpretatio romana wskazuje go jako boga gromowładnego, podobnie znaczenie słowa Taranis. Taran – w walijskim i bretońskim piorun. Bóg nieba, deszczu i pioruna. Jego atrybutem był niezwykle popularny młot. Ludzka ofiara dla Taranisa musiała być brutalnie zabita.
Bałtycki Perkun
Mający wiele imion bóg gromowładny. Perkun Żmudzinów, Perkūnas, Perkuns litewski, pruski Perkunis. Możemy go łączyć z tym samym per-, czyli uderzać co Peruna lub z perk-, czyli praindoeuropejskim dębem. Dąb to drzewo gromowładcy, zawsze. Bóg burzy i wojny, strażnik moralności. W języku fińskim Perkun zastąpił diabła. Perkunija to burza po litwesku. Dawca deszczu.
Hinduski Indra
Indra nosi także imiona Śakra, Wasawa, Dewendra i Manawendra. A określany jest buhaj, byk, druzgocący wrogów, gracz, groźna wielkość, gwałtowny, król ruchu i bezwładu, łamiący moce, mąż bez litości, mędrzec, mocarz, najpierwszy bohater, nie do zachwiania, nie do zwalczenia, niezachwiany, o miażdżącej sile, o potężnej mocy, o sile podwójnej, odważny, ogania potęgą bogów, pięknowargi, piorunodłonny, piorunoręki, podlegają mu konie, krowy, gromady i wody, podparł niebo, podszczuwacz narodów, pogromca Dasów, ponadmąż, potężny, potężny byk, potężny król, prawdziwy, prędki do mordu, przed nim w lęku drżą obydwa światy, straszliwy, strzelec, szczodry, umocnił góry na stałe, urodzony z mocy, utrwalił ziemię na wieki, w bitwach zdobywca, wielosławny, zabójca czarnych, zabójca smoka, zawsze walczący, zrodził ogień, zrodził słońce, zwycięski. Bronią Indry jest piorun. Ma tysiąc oczu w wyniku nieco głupiej sprawy. Po uwiedzeniu żony wieszcza Gautamy, ciało Indry pokryło tysiąc narządów kobiecych. Karę tę zamieniono na oczy – no bo jak to tak facetowi zostawić owe narządy?
Po kolei:
- Wedy – pan wojny, uosobienie odważnego wojownika, bohatera, ale także hulaki, który nadużywał somy, zwielokrotniającej jego moc. Władał deszczem, burzą, błyskawicą i gromem, a ponieważ zsyłał życiodajne deszcze, uważano go także za boga płodności. Bardzo podobny do europejskich odpowiedników.
- Purany – w mitach często rywalizuje z mędrcami podejmującymi ascezę, dzięki której uzyskiwali nadzwyczajne, niemalże boskie moce.
- Eposy – wiele legend związanych z Indrą przedstawiono w Mahabharacie. Indra spadł do rangi bóstw drugorzędnych, stając się jednym z czterech Lokapala, stróżów świata – opiekunem kierunku wschodniego
- Buddyzm – pod imionami Śakra i Sakka władca jednego z niebios
- Dźinizm – pod imionami Indra i Saudharmendra
Orko był baskijskim bóstwem gromu. Drugim bogiem również gromu był Sugaar/Maju. Przedstawia się go jako węża lub smoka. Warty uwagi jest również dacki Gebeleizis – bóg nieba, upersonifikowana postać piorunów i burzy. Według Herodota z kultem Gebeleizisa związany był obrzęd wypuszczania strzał w niebo podczas burzy celem jej przegnania – interpretowałabym to raczej jako wsparcie dla boga.
Część druga
Część czwarta
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz