sztuka Celtów, The Braganza Brooch, złota spinka, 250-200 p.n.e.

Nasi praindoeuropejscy przodkowie mogli mieć swoje społeczeństwo, prawo i religię. Wiele można odtworzyć z dziedzictwa ludów indoeuropejskich.

Nie wiadomo, kiedy była wyznawana ani czy domyślamy się jej w formie chociaż zbliżonej do prawdy. Znacie kulturę minojską. Język indoeuropejski pewnie był wcześniej.

P.I.E.R.

Proto-indo-european Religion. Pod taką nazwą pojawia się ta religia w języku angielskim. Nie udało mi się znaleźć informacji, by poza Ausrą ktokolwiek wyznawał tę religię. Nie oznacza to, że nikt jej nie bada. Informacje na stronach anglojęzycznych są prawie te same, co o wierze ausrańskiej, więc przedstawię je jako nowsze, bo badania Ausry z PRL się zdezaktualizowały. Na dole odsyłam do tekstu o religijności w klanie.

Bogowie

Devis, Devas oznacza raczej po prostu bogów, siły wyższe. Jednocześnie jest bogini *Devi i bóg *Deiwós. Łączy się to z *di-, *diw, *deiwos, *dhy-, Dzeus, Deus Pater, Djaus, Jūpiter, Dei-pátrous, Zeu patēr, Dyáus Pitā, Demeter, Diana, Dievas, Dievs, Devá, daēva, div, Diovis, dios, Dio, deus, dives, dewi, dia, deive, dieve, daevi, dīa, zea, dīa, dea, Deva, Dive, dziw, Żywie, Жива, Dziewanna, Džiwica, Devana, Devi, Síf, Tīw, Ziu, Týr, Del, dewla, dévla, Dejwy, Diewas. Przepisałam to już bez zaznaczania języków, z których pochodzą te słowa. Widzicie już, ile jest roboty z rekonstruowaniem czegokolwiek. Oszczędzę wam więc wypisywania skąd wiemy, że bogowie indoeuropejscy się nazywają tak, jak piszę. Wszystko to zainteresowani mogą sprawdzić w źródłach.

Uznaje się, że Indoeuropejczycy nie mieli jeszcze ustalonego panteonu, raczej było to jeszcze dość płynne. Bóstwa mogły być wyższe lub niższe. W niektórych mitach giną, ale jest to okazjonalne. Opisywani są jako nieśmiertelni. Mają wiele przydomków i tytułów. Mówiąc o bogach i ludziach późniejsi Indoeuropejczycy pisali o obu rasach. Bogami Indoeuropejczyków mogli być:

*Haéusōs – bogini słońca, ognia domowego, gwiazd, przede wszystkim Wenus, jutrzenki, światła, późniejsze boginie nie miały świątyń, ale były czczone bezpośrednio, więc to nie znaczy. że *Haéusōs nie była ważna, bogini ma swoje święto w okolicach równonocy wiosennej;
*Arta – matka słońca i księżyca, najważniejsza bogini;
*DeHanu – rzeczna bogini, matka wszystkich;
*Devi – bogini ziarna, zboża, rolnictwa, matka chroniąca swoje dzieci;
*Deiwós – bóg powodujący dojrzewanie zbóż,
*Dyēus pHatēr – bóg najwyższy, bóstwo nieba, bóg-ojciec, w Rygwedzie został mężem Eufratu (*PltHa wiHa?) a w wersji ilyryjskiej jest górą;
*Heékuos – bliźniacy jak Lel i Polel lub Kastor i Polluks, powiązani są z końmi (np. mają taką formę), są synami bogini koni lub ziarna oraz boga morza.
*MéHenōt – bogini księżyca, Słowianie potem zmienili jej rodzaj, chyba poza nimi nikt z Indoeuropejczyków tego nie zrobił. Przypada jej pierwszy dzień tygodnia.
*Haepōm nepōts – wuj/wnuk/bratanek wód, a więc bóg mórz i wody;
*Perkwunos – gromowładny bóg burzy, jego dniem jest czwartek, kojarzony z deszczem, płodnością, błyskawicami, ten, który uderza, zapewnia deszcz, odpowiedzialny za urodzaj roślin; ok
*PltHa wiHa – bogini szerokich rzek, która powoduje, że w źródłach pojawia się woda, bóg świata podziemnego;
*PriHxeHa – bogini miłości, raju, ogrodów, piękna, młodości, ukochana, przyjaciółka;
*PéHausōn – pasterski bóg, spotykany też w lesie, mający częściowo zwierzęcą postać;
*SéHaul – bóg słońca, któremu poświęcony był siódmy dzień tygodnia;
*Welnos – bóg bydła jak Weles.

Płeć bogów to domysł, bo niektórzy zmieniali płeć w różnych panteonach.

Nie wiem, czy zauważyliście, ale jeśli wybierzecie jedną religię późniejszych Indoeuropejczyków i zaczniecie znajdywać odpowiedniki konkretnych wymienionych na tej liście postaci, to wyjdzie wam, że niektóre bóstwa późniejsze składają się jakby z kilku pierwotnych. Być może jest to świadectwo zlewania się bóstw, a być może wada metody poznawania tej religii.

Pierwszymi ludźmi byli *Yama i *Manu. *Yama zginęło, dopiero z jego/jej/ ciała powstał świat lub ludzie. To *Manu jest bezpośrednim praprzodkiem ludzkości. Mam taką wizję, że *Yama to neandertalczyk, który nie mógł mieć synów z kobietami homo sapiens, zaś *Manu to homo sapiens. Nieważne... *Yama zostało kimś w rodzaju przewodnika umierających, bóstwa świata podziemnego. Podobnie jak wiele normalnych bóstw jest płci niepewnej, niepewna jest też przynależność gatunkowa, miewa postać krowy.

Pojawiają się też duchy zamieszkujące wody (inne duchy wody słone, inne – źródła, rzeki lub jeziora), duchy drzew i lasu, ziemi, kamieni, pogody, chmur i ognia. Świat zapełniony jest mnóstwem pomniejszych istot. Obecny jest oczywiście kult przodków.

sztuka Indii, hinduska świątynia, obejmujące się i całujące pary

Kult

Święta powiązane są oczywiście ze zdarzeniami astronomicznymi, a więc równonocami i przesileniami. Można się domyślać również odpowiednika świąt z 1 maja i 31 października. Szczegóły pozostają nieznane.

Nie wiadomo o kapłanach tak wcześnie choć za Dumezilem i jego hipotezą trzech funkcji klas społecznych można się domyślać ich istnienia. Jego zdaniem w religiach indoeuropejskich występuje też dualizm przeciwstawiający gromowładnego prawodawcę nieobliczalnemu bogowi magii.

Bogom składane były ofiary. Dostawali zwykłe ludzkie pożywienie lub jego specjalny rodzaj. Wiadomo, że nieśmiertelność była związana z innym odżywianiem, jakąś ambrozją.

Niektóre ofiary mają skłonić boga do korzystnego dla ofiarnika i jego społeczności działania.

Żywność dostają też duchy przodków.

Mity możemy rekonstruować z prawdziwych mitów (np. Zeus walczący z Kronosem), legend (np. Piast) oraz baśni i bajek, czy nawet zagadek (Co to, drzewo, które ma korzenie w piekle, górne konary w niebie, a niższymi gałęziami obejmuje świat ludzi? – krzyż chrześcijański). Wystarczy przyjrzeć się podobieństwom.

Pojawiają się zatem motyw złotych jabłek, mity wyjaśniające pochodzenie elementów kultury, warunki społeczne czy polityczne.

5 rodzin językowych uznawało stworzenie świata z ciała jakiejś mitycznej istoty, często krowy (Persowie choćby). Tyle samo razy pojawia się bóg gromowładny zabijający zimę. W 4 rodzinach językowych za pory roku odpowiada umierający i odradzający się bóg.

Świat jest oczywiście podzielony na trzy z arbor mundi. Z danych lingwistycznych domyślamy się istnienia kilku konceptów nieba. Mogą one wskazywać na jego kultowe znaczenie.

Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć wam istniejące rekonstrukcje religii naszych tak dawnych przodków. Znajomość jej rzuca nowe światło na rodzimą wiarę i europejskie pogaństwo.

Zapewne wszystkie informacje tutaj już wkrótce przestaną być aktualne. Wraz z nowymi wykopaliskami, z odczytaniem kolejnych tekstów, z pracą badaczy, rekonstrukcja religii Indoeuropejczyków się odpowiednio zmieni.

Źródła: