Duchowość a twórczość

Zacznijmy od tego, że w tym wpisie słowo twórczość nie odnosi się tylko do sztuki (malarstwa, pisania, tańca) ale i do tworzenia organizacji, ulepszania techniki, odkryć naukowych, wychowania porządnych ludzi, czy nawet gotowania. Na jednym wykładzie widziałam taką tabelkę porównującą różne dziedziny.

Wartości	Cel	Dziedzina
poznawcze	prawda	nauka
estetyczne	piękno	sztuka
pragmatyczne	użyteczność	wynalazczość
etyczne	dobro	religia

Ludzie twórczy

Jedna z najgłębszych potrzeb człowieka to twórczość właśnie. Według Maslowa potrzeba samorealizacji jest na samym szczycie piramidy potrzeb, a twórczość należy właśnie do samorealizacji. Mimo to nie wszyscy tworzą, choć każdy ma taką możliwość. Nie jest to upośledzenie i nie czyni nikogo gorszym. Najwidoczniej potrzebę samorealizacji realizują na polach, których nijak nie mogłam połączyć nawet z poszerzoną definicją. Jednak ludzie właśnie twórczy różnią się od tych, którzy nie tworzą. Jak? 

• Częściej popełniają samobójstwa. Jest to związane z tym, że niektórzy artyści uciekają w sztukę; to ich reakcja na traumę. Zarówno samobójstwo jak i twórczość jest skutkiem traumy.
• Bywają jedynakami. Lub pierwszymi dziećmi. Wątpliwe, by było to ważne. I piszę to jako jedynaczka. Podobno młodsze dzieci chcą zdobyć uznanie rodziców i dlatego bywają świetnymi uczniami, a potem osiągają sukces zawodowy, zaś jedynak nie musi się starać o uwagę rodziców. Robi ze swoim życiem, co chce.
• Często zajmują się sprawami duchowości, rozwoju czy religii, a nawet magii. Patrząc na tabelę wyżej pewnie zauważyliście, że jest to kolejna dziedzina twórczości. Może to jest przyczyną – jak twórczość to na maksa. A może nie.

Wydaje mi się, że twórczość w każdej z dziedzin jest objawem zwiększonej wrażliwości na otaczający nas świat. Człowiek wrażliwy jest zainteresowany zarówno tym, jak ten świat działa i wygląda, a to wyjaśniają nauka i religia, oraz tym czy mógłby być lepszy i piękniejszy, czyli zwraca się ku wynalazczości i sztuce. Wynalazczość i nauka skupiając się na działaniu świata są sobie bliskie, a sztuka i religia skupiają się na sprawach bardziej nieuchwytnych i to je łączy. Dlatego naukowiec może wynaleźć nowy lek, a czarownica tworzyć obrazy. Oczywiście, wszystkie te dziedziny się przeplatają, dlatego czarownica może zajmować się fizyką kwantową, a człowiek, który wymyślił fajniejsze silniki samochodowe po pracy może pisać wiersze. 

Przyczyna może być jeszcze inna. Od zawsze świątynie były wspaniałymi przykładami architektury swego czasu, zdobiono je rzeźbą i obrazem, a formami kultu były poetyckie modlitwy, pieśni i tańce. Zatem osoba bardziej pobożna w naturalny sposób bardziej wiąże się z jakimś sposobem czci swego bóstwa – lub nawet kilkoma sposobami. Taka sztuka jest wyrazem zachwytu i podziwu.

Czy może twórczość jest po prostu naśladownictwem bóstw/natury, które najlepiej i najpiękniej manifestują siły twórcze? Gwiazda, kwiat, lew – czy nie są bardziej niezwykłe niż to, co człowiek może stworzyć? Owszem, udało się nam wyhodować sztuczną bakterię, która nie przetrwa poza laboratorium. Żałosne osiągnięcie przy dinozaurze, mamucie albo zwykłym, a wciąż żyjącym żubrze.

Akt stworzenia jest magiczny. W niektórych kulturach artyści przyznają się do kontaktu z bóstwem, duchem lub muzą, które nimi kierują. Najlepsza praca pochodzi z czegoś poza umysłem artysty. Starożytni uważali, że od bogów. 

Może być też tak, że doświadczenia duchowe są przyczyną twórczości. Najpierw więc delikwent przeżywa coś mistycznego, co ma na niego duży wpływ i to przelewa na papier (lub robi cokolwiek innego). Oczywiście istnieją teorie odwrotne, sztuka powoduje duchowość. Nie jestem pewna, jak miałoby to działać w obrębie tego samego człowieka. Choć potrafię sobie wyobrazić coś takiego: ktoś tworzy piękną pieśń sławiącą jego boga, inny człowiek słuchając tej pieśni w świątyni odczuwa głęboki kontakt z bóstwem. 

Według Maslowa cechy osoby zajmującej się i duchowością, i twórczością to specjalny rodzaj percepcji, spontaniczność, wysoka ekspresja emocji, wolność od lęku zdolnością łączenia w jedną całość elementów odrębnych, a czasem nawet przeciwstawnych, zdolnością doznawania przeżyć szczytowych (spełnienia) i coś opisanego jako wtórna naiwność. Oznacza to, że twórczość taka jest podobna do twórczości dzieci – wolna i niestereotypowa, spontaniczna. Wolność od lęku pozwala lubić to, co nieznane i tajemnicze. Takie są zarówno przeżycia mistyczne religijne jak i sztuka, nawet nie nowa i rewolucyjna. Dzięki zaś swojemu odbieraniu świata można dostrzegać w zjawiskach to, co nowe i jednostkowe, jak również to co ogólne i uporządkowane. Moim zdaniem Maslow trochę przesadził, bo nie dał możliwości tworzenia wszystkim, a tylko tym na wyższym poziomie. Twórczość nie jest elitarna.

Inna teoria uznaje, że twórczość jest skutkiem zwiększonej wrażliwości. Przez nią artyści szukają nowych rzeczy i przełamują schematy. Jednak rzeczywistość męczy taką osobę, co powoduje narastanie napięć i konfliktów. Skutkiem są różne zaburzenia, a dalej – częstsze samobójstwa.

Arteterapia

Zawsze coś się dzieje w środku podczas naszej twórczej pracy. Mogą to być różne rzeczy. Czasami uspokajamy się po stresie albo wyrzucamy z siebie smutek i gniew. Czasami dokonujemy autopsychoanalizy, co nie jest dobre, gdy dzieje się coś złego. Martwisz się wtedy i swoimi normalnymi problemami i jeszcze ich wpływem na ciebie.

Wtedy ważna jest ekspresja i fakt tworzenia, a nie jego efekt. I nie jest ważne, czy rysujesz, grasz na instrumencie lub śpiewasz, tańczysz, wykonujesz drzeworyt lub kolaż. Może nawet czytasz. Specjalnie polecam czytanie bajek. 

Sztuka zajmuje czas i nie pozwala się zamartwiać. Dowartościowujesz się tworząc piękno, a twoje ambicje rosną. Twórczość uczy wytrwałości, konsekwencji, dokładności, organizacji pracy i zaradności. Daje możliwość wyrażania tych myśli, które trudno przekazać słowami.

Istnieje rodzaj psychoterapii nazywający się arteterapią czyli leczenie przez sztukę. Bywa też metodą rozwoju osobistego. Wspomaga często inną terapię. Uczestnik arteterapii może tworzyć obrazy i obiekty, w celu ich eksploracji oraz dzielenia się znaczeniami, które mogą być z nich odczytane. Dzięki temu, osoba może lepiej zrozumieć siebie oraz naturę swoich problemów i trudności.  Stosowana jest między innymi w pomocy dzieciom, osobom dorastającym, dorosłym i osobom w okresie późnej dorosłości, grupom społecznym i rodzinom. W leczeniu: lęków, depresji, innych zaburzeń afektywnych, nerwic, uzależnień, problemów w relacjach rodzinnych, w przypadkach nadużycia seksualnego i przemocy domowej, w trudnościach społecznych i emocjonalnych związanych z niepełnosprawnością i chorobą, w traumach i przeżyciach straty, przy problemach fizycznych, poznawczych i neurologicznych, oraz trudnościach psychospołecznych związanych z chorobami somatycznymi (np. chorobami nowotworowymi).

Przykład:
Pewien człowiek po wypadku stał się niepełnosprawny. Czuje się gorszy i niepotrzebny. Podczas zajęć ozdabia bombki choinkowe techniką decoupage. Dobrze mu to idzie i jego bombki na organizowanej potem aukcji charytatywnej osiągają wyższe ceny. Dochód z aukcji przeznaczony był na schronisko dla zwierząt. Nasz artysta jest zadowolony z siebie i czuje, że jest potrzebny.

Historyjka przejaskrawiona.

Warto przeczytać: Duchowość a twórczość na wikipedii i również tam o arterapii. Arteterapia - terapia poprzez sztuki plastyczna na ekorodzice.pl i o sztuce na stronie Wiccański krąg.