Słowniczek

W czasach, gdy na religii nie bywałam, moje koleżanki wyniosły z niej informacje, że poganin to osoba, która nie słyszała o Panu Bogu, zaś ateista to osoba, która go zna i go odrzuciła. Zaś ja sama swego czasu na religii słuchałam, że ateista to osoba, która nie wie, czy bóg istnieje i się waha. Poziom katechetów powala. Niektóre sprawy trzeba wyjaśnić.

Zatem przychodzę ze słowniczkiem. Gdyby ktoś chciał by znalazło tu się jeszcze jakieś pojęcie, to proszę mówić. Dorzucę. Nie wiem, jak nazwać tego typu pojęcia, jednak mają być tu słowa potrzebne do opisu religii; nie trafią tu same religie ani hasła związane ze szkołami religioznawczymi czy wreszcie same dziedziny takie jak religioznawstwo.

• Agnostycyzm - pogląd zgodnie z którym nie da się na tyle poznać świata, by stwierdzić, że bogowie istnieją bądź nie;
• Akosmizm - pogląd, że wszechświat nie istnieje, jest jedynie złudzeniem lub atrybutem boga;
• Animatyzm - wiara w nadprzyrodzone moce, które są nieożywione i bezosobowe;
• Animizm - przypisywanie idei duszy i cech osobowych zwierzętom, roślinom, zjawiskom pogodowym i innym elementom natury. Także typ religii pierwotnej lub faza ogólnej historii religii (ewolucjoniści);
• Apateizm - przekonanie, że bogowie i religia nie mają znaczenia dla naszego życia;
• Ateizm - pogląd, że nie istnieje żaden bóg; nie jest jednoznaczny z odrzuceniem duchowości, jak dowiedziałam się, gdy wróciłam na religię. Buddysta boga nie ma, a duchowość już tak. Ateizmem nazywamy też pogląd, który obywa się bez boga - np. konfucjanizm jest niezależny od bogów, nie interesuje się nimi. 
• Deizm - pogląd religijno-filozoficzny, że istnieje bezosobowy bóg, konstruktor świata i źródło praw nim rządzących, bezosobowa siła sprawcza, bóg taki nie ingeruje w sprawy świata i nie interesuje się nim, bo ta siła zwana bogiem wygasła. Świat rozwija się samodzielnie;
• Dualizm - pogląd dotyczący natury oraz pochodzenia dobra i zła, zakłada istnienie tych dwóch sił, ich reprezentację przez dwa przeciwstawne byty osobowe i wreszcie walkę; radykalny dualizm dzieli świat na pół, po jednej stronie ląduje dobro, bóg, duchowość, dusze, a po drugiej zło, zły bóg, materia, ciało. I wszystko inne też dzieli. Na przykład ogień jest dobry, dym zły, mężczyzna dobry, kobieta zła... 
• Egoteizm - uznanie samego siebie za boga;
• Eschatologia - religijny pogląd o ostatecznych losach świata i człowieka, wyróżnia się eschatologię indywidualną (co się stanie z jednostką) i ogólną (pogląd o celu kosmosu i historii), o kresie wszystkiego, jaki i czy nastąpi, oraz co dalej;
• Euhemeryzm - pogląd, zgodnie z którym bogowie powstali przez deifikację wybitnych postaci ludzkich. Można wyróżnić pięć składników: 1) ateistyczna negacja nieśmiertelnych bogów, 2) teoria pochodzenia religii, według której nieśmiertelni bogowie byli śmiertelnymi ludźmi, 3) teoria społecznej funkcjonalności religii: ubóstwianie władców to sakralizacja porządku społecznego, odstrasza od krytyki itd., 4) utopia społeczna z wolnością wszystkich ludzi 5) zastąpienie religijnego kultu władców świeckim kultem twórców kultury, mędrców, odkrywców, wynalazców, artystów, bohaterów i innych
• Fetyszyzm - kult pewnych przedmiotów, fetyszy właśnie, w których przebywają duchy lub przypisywane im są nadnaturalne moce/funkcje. Typowe dla Afryki, jednak jest to trwały i powszechnie występujący element wierzeń archaicznych oraz systemów wierzeń rozwiniętych (czarny kamień w Mekce, kult relikwii też jakiś taki); 
• Henoteizm - odmiana politeizmu i krok w stronę monoteizmu, pogląd, że wśród wielu bogów, którzy istnieją, istnieje jeden ważniejszy i bardziej godny czci;
• Katenoteizm - kult, w którym żadne bóstwo nie ma jeszcze określonych atrybutów, w związku z czym w trakcie rytuału jedno bóstwo łączy w sobie atrybuty pozostałych i staje się bogiem najwyższym;
• Kult religijny - termin o szerokim zakresie znaczeniowym: oddawanie czci religijnej, ogół ceremonii, praktyk religijnych, wielki szacunek, cześć, uwielbienie, część składowa systemu religijnego;
• Magia - system poglądów i zabiegów wynikających z przekonania, że można zdobyć władzę nad przyroda, biegiem wydarzeń, losem, zmusić przyrodę do pożądanego działania, zmienić bieg wydarzeń i odmienić los według woli człowieka
• Manaizm - wiara w manę, czyli bezoosobową, niematerialną siłę, która może wniknąć w żywe lub martwe ciało (prawie animatyzm);
• Materializm - pogląd, zgodnie z którym istnieje tylko materia, bliższy temu, co nam mówili o ateizmie. Nurt na tyle szeroki, że nie omówię tutaj jego rodzajów;
• Mitologia - zbiór mitów, podań o bogach i bohaterach, zespół mitów o danej religii oraz nauka zajmująca się badaniem mitów;
• Monizm - pogląd przeciwny do dualizmu i pluralizmu, uznający naturę wszystkiego za jednorodną
• Monolatria - oddawanie czci tylko jednemu bogu bez zaprzeczania istnienia innych;
• Monoteizm - pogląd, że istnieje tylko jeden prawdziwy bóg, wykluczający kult wszystkich innych istot i bytów. Monoteiści (a raczej ludzie uważający się za monoteistów) zwykle nie lubią innych wiar, to zdaje się skutek ich absolutyzmu moralnego;
• Naturalizm - pogląd monistyczny, uznaje istnienie jedynie rzeczywistości materialnej (natury), czasoprzestrzennej, bez zewnętrznej racji istnienia. Rzeczywistość duchowa albo nie istnieje albo jest sprowadzalna do natury (materii);
• Nonteizm - doktryna religijna nie przejmująca się bogiem, nie negująca jego istnienia i nie potwierdzająca go;
• Ofiara - uniwersalna forma przejawianie się wszelkich religii, forma pozyskania przychylności ducha lub boga bądź przebłagania jego gniewu;
• Panenteizm - połączenie teizmu z panteizmem, pogląd uznający, że wszechświat jest bogiem, ale bóg jest nie tylko wszechświatem, czyli ma jakąś część poza nim. Termin wprowadzony w XIX wieku przez teologów chrześcijańskich, wpływ na wyodrębnienie tego terminu miało ożywione zainteresowania wedyzmem, hinduizmem i buddyzmem;
• Panteizm - pogląd, że cały wszechświat jest bogiem, a bóg nie jest istotą rozumną. Utożsamienie bóstwa z przyrodą, jest ono czynną, apersonalistyczną zasadą świata, dwukrotnie potępiony przez Kościół katolicki (1215, 1870);
• Panteon - zespół bóstw uznawanych w danej religii i powiązanych ze sobą w systemie hierarchicznej zależności;
• Pluralizm - pogląd, że wszechświat składa się z wielu rodzajów substancji;
• Pogaństwo - określenie obraźliwe, wymyślone przez chrześcijan. Od łacińskiego słowa wieś. Gdy młodzi, wykształceni z wielkich ośrodków przyjęli chrześcijaństwo, nowinkę ze wschodu, na wieś misjonarze nie dotarli. Dlatego na wsi dawna wiara przetrwała dłużej. Zdaniem monoteistów każdy politeizm jest pogański, ale pogaństwem nazywa się raczej religie europejskie, które chrześcijaństwo stłamsiło. Jak zauważyłam, prawie nikt od nich nic nie ma do hinduistów, do rodzimowierców i asatryjczyków już tak.
• Polidemonizm - wiara w wiele sił nadprzyrodzonych, nie bogów, tylko demony właśnie. Jest wcześniejszy od monoteizmu, to wyraz niezwykle zróżnicowanego stosunku do przyrody i bytowania, w zależności od środowiska naturalnego i sposobu zdobywania pożywienia, odzwierciedleniem określonego stanu poznawczego, emocjonalnego, społecznego i kulturowego człowieka. Wiąże się z kosmocentrycznym nastawieniem człowieka. Przyroda, kosmos, jest przewodnim motywem tego światopoglądu, w panteonach politeistycznych przeważają bóstwa natury-kosmosu;
• Politeizm - wiara w istnienie wielu bogów, zdaniem muzułmanów również wiara w wiele osób boskich, czyli trójcę świętą, jestem politeistką;
• Sekta - grupa wyznaniowa wyodrębniona w wyniku radykalnego, zbiorowego protestu przeciw doktrynie, kultowi, tradycji obrzędowej bądź strukturze organizacyjnej macierzystej instytucji kościelnej. Wyróżnia się izolacją od środowiska zewnętrznego, niezależnością i nonkonformizmem, odrębnością światopoglądową, ideologiczną, aksjologiczną (własna hierarchia wartości, własny system norm moralnych i społecznych), autorytatywnym przywództwem, uczestnictwem dobrowolnym, lojalnością, oddaniem, fanatyzmem członków oraz silnym, wewnątrzorganizacyjnym zespoleniem. Ten fragment o dobrowolności jest najważniejszy w przepisanej definicji, bo chyba tylko on nie pozwala mi uznać KRK za sektę.
• Spirytualizm - odmiana monizmu zakładająca istnienie tylko substancji duchowych;
• Synkretyzm - tendencja rozwojowa kultury, w tym także religii, polegająca na łączeniu niejednorodnych elementów doktrynalnych i obrzędowych, wywodzących się z różnych epok i kultur w jedną całość. Współczesne procesy synkretystyczne przejawiają się w wierzeniach Afryki i Południowej Ameryki, a mi trudno wskazać religię bez obcych elementów...eee, bardzo wczesny Sumer?
• Szamanizm - zespół praktyk i wierzeń opierających rozumienie relacji świata namacalnego i duchowego na osobie szamana jako osoby zdolnej do podróży w zaświaty, łączy się to z ideą drzewa kosmicznego, uznaje się, że leży u podstaw każdej religii. Także specyficzna forma wierzeń religijnych i praktyk magicznych, ukształtowanej w okresie dominacji ustroju rodowoplemiennego, a występującej przede wszystkim u ludów Syberii i niektórych plemion Azji Centralnej. Nie stanowi jednolitego systemu wierzeniowego, ale główne elementy to: wyodrębnienie się w społeczności określonych osób, którym przypisuje się zdolność nawiązywania kontaktu z duchami świata górnego lub dolnego, w trakcie seansu szamańskiego. Szamanizm jako kompleks wierzeniowo-magiczny zawiera wątki animizmu, fetyszyzmu, totemizmu i pandemonizmu;
• Tabu - zakaz religijno-magiczny, którego przekroczenie pociągało za sobą sankcje sił nadprzyrodzonych. To, co jest tabu bywa święte lub nieczyste, ale na pewno jest groźne. Tabu może obejmować przedmiot, osobę, czynność.
• Teizm - wiara w nieokreśloną liczbę bóstw. Zakłada istnienie boga jako bytu transcendentnego - opozycja ateizmu i deizmu, podobno też politeizmu (termin wprowadzony przez teologów chrześcijańskich);
• Totemizm - system, w którym narody, klany, plemiona, rody, płcie, a nawet jednostki, mają swojego mitycznego w postaci rośliny, zwierzęcia czy zjawiska; coś w rodzaju symbolu, z którym są mistycznie związani, totemizm widzimy u Indian, Aborygenów i w europejskiej heraldyce. Totemizm to jedna z pierwszych form uświadomienia jedności ludzkiej zbiorowości spojonej praprzodkiem. Istotę totemizmu stanowi idea pokrewieństwa grupy ludzkiej z określonym gatunkiem zwierząt. Narodził się w stadium przedrodowym. 
• Wiara - postawa intelektualna tworząca do pewnego stopnia opozycję do wiedzy naukowej;